Αλεξάντερ Σολζενίτσιν: Στo αρχιπελαγος ενός νομπελίστα

Την περασμένη Κυριακή άφησε την τελευταία του πνοή στο σπίτι του, λίγο έξω από την Μόσχα, ο Ρώσος συγγραφέας και νομπελίστας Αλεξάντερ Ισάγεβιτς Σολζενίτσιν (Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn) σε ηλικία 89 ετών. Άνθρωπος με ισχυρή προσωπικότητα και άποψη που δεν φοβήθηκε ποτέ του να πει δημόσια. Πρόκειται για τον συγγραφέα που μισήθηκε (στην αρχή) από τους συμπατριώτες του και λατρεύτηκε από τους Δυτικούς. Αιτία? Τι άλλο από (ημι)αυτοβιογραφικά του βιβλία «Μια μέρα στη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς» και το περίφημο «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ». Δύο κείμενα ντοκουμέντο για τις καταστάσεις που βίωναν οι χιλιάδες αντιφρονούντες στην Σοβιετική Ένωση στην εποχή του Στάλιν στα Γκούλαγκ. Όσο για το τι είναι αυτά του γκούλαγκ? Γκούλαγκ είναι ο όρος που χρησιμοποιείται αμετάφραστος στις δυτικές γλώσσες (μεταξύ των οποίων και στην ελληνική) για τα «στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ., όπου εξορίζονταν οι πολιτικοί κρατούμενοι». Στην κυριολεξία γκούλαγκ δε λέγονταν τα στρατόπεδα, αλλά η κρατική υπηρεσία (ρωσικά: ГУЛАГ) που ήταν υπεύθυνη για τη διαχείρισή τους. Η λέξη "ГУЛАГ" είναι αρκτικόλεξο (στα ρώσικα) των λέξεων [Γενική Διεύθυνση Αναμορφωτικών Στρατοπέδων Εργασίας και Αποικιών, του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών]. Ο Σολζενίτσιν υπήρξε «τρόφιμος» ενός τέτοιου στρατοπέδου από το 1945 έως το 1953 που αφέθηκε ελεύθερος και εξορίστηκε στην κεντρική Ασία. (μετά τοποθετήθηκε σε «σαράσκα» -ερευνητικό κέντρο που απαρτιζόταν από καταδικασμένους). Αιτία της δίωξης και φυλάκισης του μια επιστολή που είχε στείλει σε φίλο του αμφισβητώντας τις πολεμικές ικανότητες του Στάλιν.

Ο Σολζενίτσιν γεννήθηκε στην περιοχή του Καυκάσου στις 1 Δεκεμβρίου 1918 και ανατράφηκε από τη μητέρα του Ταϊσίγια αφού ο πατέρας του Ισαάκ, πρώην αξιωματικός του αυτοκρατορικού στρατού, είχε σκοτωθεί σε κυνηγετικό ατύχημα. Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Ροστόβ, ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούσε μαθήματα δι' αλληλογραφίας του μοσχοβίτικου Ινστιτούτου Φιλοσοφίας, Λογοτεχνίας και Ιστορίας. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος τον βρίσκει αξιωματικό του Πυροβολικού του Κόκκινου Στρατού όπου και παρασημοφορήθηκε δύο φορές για τα κατορθώματα της μονάδας που διοικούσε. Το 1945 όμως γράφει την περίφημη (και καταδικαστική για τον ίδιο) επιστολή. Για την συνέχεια της ιστορίας μέχρι το 1953 τα είπαμε... Το 1962 του δίδεται η άδεια να δημοσιεύσει στη λογοτεχνική επιθεώρηση «Νόβι Μιρ» το έργο του «Μια ημέρα από τη ζωή του Ιβάν Ντενίσοβιτς», που αφορούσε έναν κρατούμενο στα Γκούλαγκ. Ένα χρόνο αργότερα η νουβέλα εκδίδεται και σε βιβλίο προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις. Δεν ήταν μόνο το ζήτημα της φρίκης των γκούλαγκ που πραγματευόταν, αλλά και το γεγονός ότι ένα βιβλίο με τέτοιο περιεχόμενο κυκλοφορούσε ελεύθερα και αλογόκριτα στη Σοβιετική Ένωση, δείχνοντας σε ποιο βαθμό είχε φθάσει η αποσταλινοποίηση. Τα επόμενα του όμως βιβλία δεν είχαν την ίδια τύχη και κυκλοφόρησαν μόνο σε παράνομες εκδόσεις.

Το 1970 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, όμως αρνήθηκε να μεταβεί στη Στοκχόλμη για να το παραλάβει φοβούμενος ότι το σοβιετικό καθεστώς δεν θα του επέτρεπε να επιστρέψει. Το σπουδαιότερο έργο του, το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ» έφτασε στην δύση με μικροφίλμ και εκδόθηκε τελικά το 1973 φτάνοντας στα άκρα τις σχέσεις του συγγραφέα με τις Σοβιετικές αρχές. Τελικά το 1974 του αφαιρούν την Σοβιετική υπηκοότητα και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει τη χώρα. Έζησε διαδοχικά στη Γερμανία, στην Ελβετία και στις ΗΠΑ και επέστρεψε στη Ρωσία το 1994, μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ όπου και τιμήθηκε, με το βραβείο του ρωσικού κράτους για τα «εξαιρετικά επιτεύγματά του στον ανθρωπιστικό τομέα» από τον τότε πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν. Με την επιστροφή του στην Ρωσία άρχισε να δίνει ομιλίες και διαλέξεις σε όλη την χώρα φτάνοντας στο σημείο κάποια να τον χαρακτηρίσουν γραφικό. Οι κρίσεις για την ζωή του Σολζενίτσιν ποικίλουν. Για κάποιους είναι ένας συγγραφέας – ήρωας ο οποίος τόλμησε σε περίεργες εποχές να δημοσιοποιήσει πράγματα και θαύματα για τα περίφημα Γκούλαγκ.

Για κάποιους άλλους είναι απλώς ένας ακόμα πουλημένος «διανοούμενος» της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που η πένα του εκτελούσε εντολές των δυτικών. Ανεξάρτητα για το ποια είναι η γνώμη μας-σας για τον Σολζενίτσιν κανείς δεν μπορεί κανείς να μην επαινέσει το θάρρος του και να «εξορίσει» από την βιβλιοθήκη του βιβλία όπως το «Αρχιπέλαγος Γκούλαγκ». Βιβλίο που δυστυχώς στην χώρα μας κυκλοφορεί σε δυο (δυσεύρετους πλέον όπως κατάλαβα πριν απο χρόνια όταν προσπάθησα να το αγοράσω) τόμους μόνο από τις εκδόσεις ΒΙΠΕΡ. Συλλογιζόμενος κανείς την εποχή της συγκεκριμένης έκδοσης μπορεί να την χαρακτηρίσει «επιεικώς» υποφερτή. Κρίμα όμως που κανείς από τότε δεν φρόντισε να επανεκδώσει το βιβλίο δίνοντας την πρέπουσα προσοχή στην επιμέλειά, στην μετάφρασή του κλπ. Και να φαντασθείτε επανεκδίδονται βιβλία και βιβλία... Όλων των ειδών και όλων των αποχρώσεων...

Δεν έχει σημασία η ονομασία: γκούλαγκ, στρατόπεδα συγκέντρωσης, Μακρόνησος, Γκουαντάναμο..... Αυτό που μένει είναι τα κάγκελα και το τι συμβαίνει πίσω απο αυτά.. Πριν σας αποχαιρετίσουμε να πούμε ότι ο Σολζενίτσιν πέθανε απο ανακοπή και ότι η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στην Ακαδημία των Επιστημών στη Μόσχα!!! Καλό σας βράδυ.

Πηγές - αναφορές:
http://www.russiablog.org/2007/07/alexander_solzhenitsyn_on_demo.php
http://news.pathfinder.gr/culture/books/496203.html
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathremote_1_04/08/2008_242906
http://nobelprize.org/nobel_prizes/literature/laureates/1970/solzhenitsyn-autobio.html
http://www.naftemporiki.gr/t+z/story.asp?id=1547722