Klimt: Η αιώνια λάμψη ενός φιλιού (ή αλλιώς ένας πίνακας, ένα βιβλίο και μια ταινία)

O Gustav Klimt (14 Ιουλίου 1862 – 6 Φεβρουαρίου 1918) γεννήθηκε στην πόλη Μπάουμγκαρτεν της Αυστρίας. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του κινήματος της Απόσχισης (Sezession) της Βιέννης που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αρ Νουβό (Art Nouveau). Η Απόσχιση (σύμφωνα με τη διακήρυξη του Χέρμαν Μπαρ, Hermann Bahr), αποτελούσε μία «μάχη για την πρόοδο των σύγχρονων καλλιτεχνών ενάντια στα γεράκια που αυτοαποκαλούνται καλλιτέχνες αλλά έχουν εμπορικό συμφέρον να παρακωλύουν την άνθιση της τέχνης». Αναμφισβήτητα το πιο αναγνωρίσιμο έργο του, και ένα από διασημότερα έργα ζωγραφικής, αποτελεί το Φιλί (Der Kuss 1907-1908). Πρόκειται για μια υπέροχη ελαιογραφία διαστάσεων 1.80 Χ 1.80m διακοσμημένη με φύλλα χρυσού . Το «Φιλί» είναι χαρακτηριστικό της «χρυσής περιόδου» του ζωγράφου, κατά την οποία χρησιμοποιούσε κατά κόρον το χρυσό χρώμα ως διακοσμητικό στοιχείο .Ο Klimt αποτύπωσε στην αιωνιότητα το φιλί ενός ζευγαριού στην άκρη ενός ανθισμένου γκρεμνού. Αποτελεί παράδειγμα της έμφασης που έδινε ο Κλίμτ στον ερωτισμό και στην ολοκλήρωση των ατόμων μέσα από αυτόν (αν και η γυναικεία μορφή στον καμβά παρεκκλίνει από το πρότυπο της μοιραίας γυναίκας που τόσο άρεσε στον ζωγράφο να αποτυπώνει στα έργα του).Οι ερμηνείες πολλές και ποικίλες. Δεν ξέρουμε αν ένα έργο τέχνης χωρά μια και μοναδική ερμηνεία ή αν ο καθένας μας βλέπει μέσα του αυτά που θέλει ή μπορεί να φανταστεί. Ίσως σημασία δεν έχει τόσο πολύ η λεπτομερής ανάλυση του έργου αλλά το αν μας εγγίζει ή όχι. Αν μας αγγίζει προφανώς αυτό γίνεται για διαφορετικούς και άκρως προσωπικούς λόγους για έκαστο εξ' ημών. Εντάξει μια "εισαγωγή" και πρώτη περιγραφή από κάποιον ίσως να είναι απαραίτητα ώστε να τοποθετήσουμε χωροχρονικά το έργο. Ας επιχειρήσουμε μια παρουσίαση των κυριοτέρων σημείων των (διαφορετικών) ερμηνειών του έργου. Αλλά όπως προείπαμε η δική μας/σας οπτική ανάλυση, απόλαυση και αγαλλίαση στην θώρηση του έργου είναι το παν. Αρχίζουμε με αυτά που είναι ορατά και δεν χρειάζονται ειδική ερμηνεία:

Το ζευγάρι δείχνει "κλειδωμένο" και απορροφημένο στον εναγκαλισμό του. Ο άνδρας φορά (στο κεφάλι) στεφάνι αμπέλου, ένα χρυσό πανωφόρι ντυμένο με απλά άσπρα και μαύρα ορθογώνια ενώ το ταίρι του ένα αντίστοιχο αλλά γεμάτο πολύχρωμους κύκλους και λουλούδια. Ο άνδρας (του οποίου το πρόσωπο δεν βλέπουμε) έχει τυλίξει με το ένδυμά του και τα άκρα του την γυναίκα η οποία είναι γονατισμένη στην άκρη του ανθισμένου γκρεμνού. Αυτά είναι τα προφανή που όλοι μας βλέπουμε. Υπάρχουν όμως και οι διαφορετικές ερμηνείες των ειδικών:

• τo χρυσό φόντο και τα φωτεινά χρώματα του πίνακα αντιπροσωπεύουν την ομορφιά και την λάμψη που νιώθει κανείς όταν φιλά τον/την αγαπημένη του.
• Αποτελεί μια συμβολική αναπαράσταση του φιλιού του Απόλλωνα στην Δάφνη τη στιγμή της μεταμόρφωσης της σε φυτό.
• Εκείνος κρατά προστατευτικά το γερμένο κεφάλι της. Εκείνη είναι αγκιστρωμένη πάνω του, απόλυτα παραδομένη και σε ερωτική έκσταση, όπως μαρτυρούν τα κοκκινισμένα της μάγουλα. Tο σμίξιμο του ζευγαριού γίνεται μέσα από ένα αστραφτερό χρυσό μωσαϊκό από ορθογώνια και κυκλικά μοτίβα που προοιωνίζονται την ερωτική τους συνεύρεση. Η χρυσή άλως γύρω τους και ο ανθισμένος γκρεμνός στα πόδια τους υποδηλώνουν την Εδέμ και τη μυστικιστική αγαλλίαση που μπορούν να βιώσουν, ως άλλοι Πρωτόπλαστοι, μόνο οι ερωτευμένοι.
• Εκείνος έχει χαθεί στο φιλί ενώ εκείνη αμέτοχη και απόμκρη στρέφει το κεφάλι της αλλού.
• Τα άσπρα και μαύρα παραλληλόγραμμα στο πανωφόρι του συμβολίζουν την γνώση, την βασική πληροφόρηση και την υπεροχή της δύναμή του πάνω στην γυναίκα. Εκείνη γονατισμένη στην άκρη του ανθισμένου γκρεμνού, δείχνει να είναι ριζωμένη στην μητέρα γη κάτι που υποδηώνουν και τα λουλούδια στην φορεσιά της. Από την μία η δύναμη και η γνώση και από την άλλη η μητέρα γη. Η αρμονική σύνδεση των δυο που αποτελεί την πραγματική και μοναδική ουσία της αιώνιας αγάπης.

Όποια και να είναι η ερμηνεία δεν έχει τόση σημασία σε σχέση με το τι χαράζετε μέσα σας όταν αντικρίζετε τον πίνακα. Αν εσείς φαντάζεστε και αισθάνεστε άλλα πράγματα από όλα αυτά μην ανησυχείτε. Αυτή (πρέπει να) είναι η μαγεία της τέχνης. Αγγίζει τον καθένα μας τόσο διαφορετικά μα και τόσο όμοια. Πολλοί υποστηρίζουν ότι τα μοντέλα του πίνακα δεν είναι άλλα από τον ίδιο και την αγαπημένη του Εμίλιε Φλέγκε. Το φιλί βρίσκεται στην Osterreichische Galerie στο ονειρικό παλάτι Belvedere της Βιέννης.

Και επειδή εδώ αγαπάμε και το βιβλίο προτείνουμε ένα με θέμα τον διάσημο πίνακα (και όχι μόνο) και την πολυτάραχη ζωή του Κλίμτ. Πρόκειται για το ντεμπούτο της Ελίζαμπεθ Χίκευ με τίτλο το Ζωγραφισμένο Φιλί. (αντιγράφουμε από το οπισθόφυλλο) Το Ζωγραφισμένο Φιλί παρακολουθεί την εξέλιξη της σχέσης ανάμεσα στον Κλιμτ και στην Εμίλιε Φλέγκε, η οποία μεταμορφώνεται από εύπιστο παιδί σε θεληματική γυναίκα. Γίνεται η ερωμένη ενός από τους πιο συναρπαστικούς καλλιτέχνες του εικοστού αιώνα και ιδιοκτήτρια ενός οίκου μόδας, στο σχεδιασμό του οποίου βοηθά ο Κλιμτ. Στο τέλος του αιώνα, η Βιέννη είναι γεμάτη από πλούσιες όμορφες γυναίκες, που η Εμίλιε ντύνει στον οίκο της και ο Κλιμτ ξεντύνει στο στούντιό του. Είναι ένας κόσμος, που κατακλύζεται από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες, συνθέτες και συγγραφείς της εποχής. Ένας κόσμος, όμως, καταδικασμένος εξαιτίας της επερχόμενης κατάρρευσης της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Παρόλο που ποτέ δεν είναι βέβαιη για τη θέση της στη ζωή του Κλιμτ, η Εμίλιε είναι πάντα παρούσα, τον στηρίζει στις τραγωδίες, στις αμφιβολίες, στο θρίαμβο, στα σκάνδαλα και –τελικά– γίνεται το μοντέλο για το σπουδαιότερο αριστούργημά του.

Και όχι δεν ξεχάσαμε την ταινία του Raul Ruiz - Κλιμτ: Ο Ζωγράφος των Αισθήσεων (2006) με τον John Malkovich στον ρόλο του μαγάλου Αυστριακού ζωγράφου. Καλή σας προβολή!!!