Το παντελόνι του Πυθαγόρα!!!

Μια από τις «παράξενες» αλλά συνάμα «γλυκές» συνήθειες του καλοκαιριού είναι η ανάγνωση παντός είδους λογοτεχνικού αποτελέσματος. Βιβλία κάθε θέματος και είδους παίρνουν την θέση τους στις αποσκευές μας και μας συντροφεύουν τόσο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού όσο και στην παραλία. Τα τελευταία χρόνια το είδος της λογοτεχνίας που οι "ειδικοί" ονομάζουν εκλαϊκευμένη επιστήμη γνωρίζει μεγάλη άνθιση έχοντας κατακτήσει ένα μεγάλο μέρος του βιβλιοφάγου (και όχι μόνο) κοινού. Φυσικά δεν αναφερόμαστε σε βιβλία που σύμφωνα με τους συγγραφείς και τους εκδότες τους, λύνουν το δείνα και το τάδε μυστήριο (πυραμίδες, Αζτέκοι κλπ). Αυτά είναι "πονήματα" που καλώς ή κακώς δεν αποτελούν «πραμάτεια» του γιουσουρούμ. Με τον όρο εκλαϊκευμένη επιστήμη αναφερόμαστε σε εκείνο το είδος της λογοτεχνίας που προσπαθεί να επιδείξει στο ευρύ κοινό τη μαγεία της επιστήμης. Μέσα από μυθοπλαστικές και όχι μόνο ιστορίες που αφορούν στην ιστορική διαδρομή των διαφόρων τομέων της επιστήμης οι συγγραφείς (επιστήμονες τις περισσότερες φορές οι ίδιοι), προσπαθούν να μας εξηγήσουν τα πως και τα γιατί.

Το «Παντελόνι του Πυθαγόρα» αποτελεί ένα από τα «διασημότερα» βιβλία αυτής της κατηγορίας. O Πυθαγόρας γεννήθηκε (γύρω στα 560 π.Χ) στην Σάμο από μητέρα και πατέρας αλλοδαπό (μάλλον από τη Φοινίκη), που είχε αποκτήσει τιμητικά την υπηκοότητα επειδή εξασφάλισε στους Σάμιους σιτάρι σε μια εποχή σιτοδείας. Αποτέλεσμα αυτού ήταν ο Πυθαγόρας να μην θεωρηθεί ποτέ καθαρός Έλληνας. Όταν αργότερα (ο Πυθαγόρας) προσχώρησε στην ανατολή πέταξε από πάνω του την ελληνική χλαμύδα και υιοθέτησε το περσικό παντελόνι επισφραγίζοντας έτσι την πλήρη ταύτισή του με τον νέο για αυτόν τρόπο ζωής και σκέψης. Ο «παράξενος» τίτλος του οφείλεται σε αυτή ακριβώς την υιοθέτηση. Στα 2500 χρόνια της ιστορίας που ξετυλίγονται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της Margaret Wertheim, παρακολουθούμε την εξέλιξη της φυσικής και μαθηματικής επιστήμης. Από το «τα πάντα είναι αριθμοί» του Πυθαγόρα που συμπύκνωνε την άποψή του για την ερμηνεία του κόσμου, μέχρι την θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν και την περίφημη «θεωρία των πάντων» που αναφέρεται στο όνειρο των μεγάλων σύγχρονων επιστημόνων να περιγράψουν τα πάντα με μια και μοναδική εξίσωση και που θα εκπλήρωνε τελικά την πυθαγόρεια αναζήτηση της μιας και μοναδικής μαθηματικής «αρμονίας». Το "παντελόνι του Πυθαγόρα" προσπαθεί επίσης να φωτίσει ένα άλλο μεγάλο ζήτημα: το περί της εχθρότητας και επιστήμης. Ενώ το μεγάλο στοίχημα της Wertheim είναι η «αποκάλυψη» ενός θέματος με ελάχιστες βιβλιογραφικές αναφορές μέχρι σήμερα. Γιατί δεν υπήρξαν/υπάρχουν πολλές και διάσημες γυναίκες φυσικοί?? Ποια η σχέση του γεγονότος αυτού και των μονών του μεσαίωνα?? Η θρησκεία και η θεολογική διάσταση της επιστήμης μήπως τελικά αποτρέπει την εισχώρηση των γυναικών στις επιστήμες που ασχολούνται με την διερεύνηση της «προέλευσης» του κόσμου?? Η φυσικός Φέι Ατζενμπεργκ Σελάβ στη δεκαετία του 50 χρειάστηκε να μπει κρυφά στο κτίριο του Πανεπιστημίου για να επιδείξει ένα πείραμα στους συναδέλφους της γιατί η πρυτανεία απαγόρευε την είσοδο γυναικών! Γιατί το Χάρβαρντ δέχτηκε γυναίκα φυσικό μόλις το 1992?? Από την Υπατία στην Αλεξάνδρεια του 4ου αιώνα μέχρι την Μαρί Κιουρί και την Μαρία Γκέμπερτ το ποσοστό των γυναικών που έχουν διακριθεί στη φυσική είναι απογοητευτικά. Μήπως και η σύγχρονη εκπαιδευτική πολιτική και διαδικασία προσπαθεί να οδηγήσει τις γυναίκες σε πιο «γήινες», «βατές» και πρακτικές επιστήμες?? Υπάρχει σχέση όλων αυτών με τον (θεωρητικά) βιολογικό ανταγωνισμό των ειδών??? Ανοίξτε το βιβλίο και περάστε σε έναν κόσμο γεμάτο ερωτήσεις, μυστήριο και φυσικά ίντριγκες και παράδοξα. Ανακαλύψτε και εσείς μονοπάτια σχεδόν ανεξερεύνητα και απάτητα. Δείτε με άλλο μάτι την πρόοδο της επιστήμης και τις σχέσεις τις με τα θρησκευτικά και κοινωνικά καταστημένα των διαφόρων εποχών. Καλή σας ανάγνωση!!!